Wat zijn de oorzaken van mijn migraine?

De oorzaken van migraine zijn van belang om tot een goede behandeling te kunnen komen. We zullen het hebben over de complexe stofwisseling in de hersenen. Daarnaast komen de voedingsmiddelen aan bod, die migraine kunnen veroorzaken.

Migraine treedt op ten gevolge van een neurovasculaire aandoening. Dat is een aandoening aan de bloedvaten in de hersenen of het ruggenmerg. Vandaar ook het gebruik van de termen: “neuro” en “vasculair”. Het trigeminale systeem, de gezichtszenuw, geeft inflammatoire neuropeptiden af. Dat is de zenuw, die in verbinding staat met de zintuigen in het gezicht. Inflammatoir betekent dat er ontstekingen worden veroorzaakt en neuropeptiden zijn verantwoordelijk voor de prikkeloverdracht tussen zenuwen.

In het plaatje ziet u de gezichtszenuw, ook wel de trigeminus genoemd.

De ontstekingsreactie

Dit is hoe de hoofdpijnklachten en stoornissen van de zintuigen worden veroorzaakt.  De onderliggende oorzaken die dit systeem stimuleren zijn nog onbekend. Wel zijn er stoffen bekend die daar een rol in spelen. Het betreft stoffen zoals:

• Calcitonine gen-gerelateerde peptide (CGRP is onder andere verantwoordelijk voor de verlaging van calcium in het bloed).
• Substance “P” ( is betrokken bij pijnprikkels).

Deze stoffen stimuleren de afgifte van pro-inflammatoire, vasoactieve en algogene substanties. Dit zijn substanties die ontstekingen veroorzaken, betrokken zijn bij de vaat verwijding of vernauwing en daarnaast pijn verwekkend zijn.

Voorbeelden daarvan zijn:

• Cytokines.
• Serotonine.
• Histamine.
• Stikstofoxide (NO).

Deze stoffen activeren endotheelcellen, mestcellen en bloedplaatjes. Endotheelcellen zijn cellen uit de vaatwand. Mestcellen zijn betrokken bij de immuunrespons. En bloedplaatjes zijn betrokken bij het stollen van bloed als er sprake is van een verwonding.

Er ontstaat een toename van:

• Extracellulaire amines.
• Arachidonzuurmetabolieten (prostaglandines, plaatselijk werkende hormoonachtige stoffen).
• Peptiden.
• Ionen.

Bovendien bevorderen deze mediatoren de CGRP-synthese, waardoor een vicieuze cirkel ontstaat (zie het begin van het proces).

Bij de prikkelgeleiding via de thalamus naar de cortex speelt het glutaminerge systeem een belangrijke rol. Glutamaat is een neurotransmitter met een stimulerende werking op de prikkeloverdracht.

Naast serotonine en noradrenaline is ook dopamine een belangrijke neurotransmitter bij migraine via D2-receptoren in het trigeminovasculaire systeem. Hypersensitiviteit van het dopaminerge systeem verklaart ook de kenmerkende symptomen zoals misselijkheid, braken, duizeligheid en zweten. Verder is sprake van een abnormaal glutamaatmetabolisme en deficiëntie van magnesium in het bloed en de cerebrospinale vloeistof.

Vrouwelijke geslachtshormonen bevorderen migraine door:

• Verhoging van de neuronale exiteerbaarheid door verhoging van calcium en verlaging van magnesium ionen.
• Toename van de synthese en afgifte van stikstofoxide (NO) en neuropeptiden, zoals CGRP, waardoor vasodilatatie optreedt en activering van trigeminale afferente sensorische neuronen en daardoor stimulatie van pijncentra.
• Modulering van serotonerge, adrenerge en GABA-erge systemen. GABA verlaagt dopamine, verhoogt het groeihormoon, verhoogt prolactine en verlaagt het testosteron.

Het ‘periaquaductal gray’ (het pijncentrum in de hersenen) in het centrale zenuwstelsel bevat veel oestrogeen- en progesteron-receptoren en speelt een cruciale rol bij migraine. MRI-onderzoek heeft depositie van ijzer aangetoond in dit deel van de hersenen bij migrainepatiënten, hetgeen leidt tot oxidatieve stress. Ook accumulatie van koper is aangetoond.

De pijn en aura symptomen

De ontsteking van de gezichtszenuw (trigeminus) wordt steeds erger vanwege de vicieuze cirkel die hierboven beschreven staat en er ontstaat pijn. De pijnprikkels worden doorgegeven in de richting van de hersenstam. Deze worden verwerkt in de trigeminale nucleus caudatus (TNC) en vandaar doorgegeven via de thalamus naar de cortex.

Een corticale spreidingsdepressie (verstoring in de prikkelregulatie in de cortex) veroorzaakt tevens de mogelijke aurasymptomen voorafgaand aan de hoofdpijnfase van de migraine.

Speelt erfelijkheid een rol bij de aanleg voor migraine?

Migraine lijkt deels veroorzaakt te worden door de genen en deels door de omgevingsfactoren. Dit bleek uit een onderzoek naar de invloed van genen op de wijze waarop dopamine receptoren werken in de hersenen. Voor het onderzoek werd een groep migraine patiënten getest op het hebben van een gen, waarbij de dopamine transmissie van de receptoren net even anders is dan dat van andere mensen. De uitslag was overtuigend en een bronvermelding is beschikbaar onder dit artikel.

Is de disfunctie van grijze hersencellen in de hersenstam een oorzaak of een gevolg van migraine?

Uit onderzoek door middel van een MRI scanner is gebleken dat er sprake is van een disfunctie in de grijze hersencellen in de hersenstam van migraine patiënten. Het is mogelijk een oorzaak van migraineaanvallen of misschien juist een gevolg.

Er werden drie groepen geselecteerd. Een groep van 17 mensen met migraine (zowel met of zonder aurasymptomen). 17 Mensen hadden een medicijn afhankelijke hoofdpijn en een aandoening genaamd CDH (een aangeboren afwijking aan de longen en de bloedvaten) en de derde groep van 17 mensen had geen hoofdpijnklachten.

Uit dit onderzoek bleek dat de mensen met migraine de enige groep was met een disfunctionele huishouding van ijzer in de grijze cellen van de hersenstam.

Welke voedingsmiddelen kunnen een migraineaanval veroorzaken?

Volgens veel artsen is het zo dat chocolade, kaas of alcohol niet per se een oorzaak hoeven te zijn van migraine en dat het eventueel zelfs een gevolg kan zijn van een op handen zijnde migraineaanval. Het idee daarachter is dat een gebrek, of juist een teveel aan serotonine respectievelijk dopamine, direct invloed heeft op de eetlust. Bij een laag serotonine krijgt men trek in zoete dingen.

Koolhydraten zijn betrokken bij de productie van serotonine. Soms wordt suiker dan ook gezien als een antidepressivum, ook al is het nog zo slecht voor je. Ook bij een hoog dopamine gehalte krijgt men een grotere eetlust.  Het is in dit soort gevallen lastig om oorzaak en gevolg uit elkaar te houden.

Toch zijn er studies bekend met interessante informatie over migraine en voeding. Er schijnt volgens deze studies wel degelijk een oorzakelijk verband te zijn met voeding. Dit heeft te maken met het feit dat sommige voeding direct een invloed heeft op de vaatvernauwing of de verwijding van bloedvaten (zoals nitraten). Daarnaast heeft sommige voeding een aanwakkerend effect op inflammatoire processen (zoals suikers).

In de onderstaande infographic staat alle te vermijden voeding aangegeven:

Rode wijn veroorzaakt migraine, maar wodka niet

Uit een onderzoek onder een relatief klein aantal patiënten is gebleken dat niet zo zeer alcohol, maar wel rode wijn, migraineaanvallen kan veroorzaken. 9 Van de 11 patiënten kregen een migraineaanval na het drinken van rode wijn. De controlegroep kreeg in plaats van rode wijn wodka, een sterkere drank dan wijn. 8 Van de 8 patiënten kreeg geen migraineaanval na het drinken van wodka.

Als alcohol de oorzaak zou zijn van een migraineaanval zou dit juist eerder het geval moeten zijn bij wodka dan bij rode wijn. De hypothese luid dat rode wijn een kleine hoeveelheid tyramine bevat, in tegenstelling tot wodka, wat helemaal geen tyramine bevat.

Welke producten bevatten tyramine?

Tyramine komt van nature voor in meerdere voedingsmiddelen zoals:

• Kippenlever.
• Sojasaus of sojamelk.
• Zuurkool.
• Frambozen.
• Bacon.
• Wijn en bier.

Voedingsmiddelen die migraine kunnen veroorzaken

Volgens een breed onderzoek naar voedingsmiddelen hebben de volgende voedingsmiddelen een invloed bij het veroorzaken van een migraineaanval:

• Kaas.
• Chocolade.
• Citrus fruit.
• Hot dogs.
• Monosodium glutamaat (E621, E-nummers zijn kunstmatige toevoegingen aan voeding).
• Aspartaam (kunstmatige zoetstof, onder andere te vinden in veel frisdranken).
• Vette voeding.
• Ijs.
• Caffeine , als je stopt met de inname ervan.
• Alcoholische dranken: voornamelijk wijn en bier.
• Stoffen als:  tyramine,phenylethylamine, histamine, nitriet (nitraat wordt in het lichaam omgezet naar nitriet) en sulfiet.

Drinken op een nog te jonge leeftijd zou een oorzaak van hoofdpijn kunnen zijn op latere leeftijd. Alcohol zelf hoeft echter niet per se migraine te veroorzaken al heeft het wel een invloed op de vaatverwijding.

Veel van de bovenstaande stoffen hebben een invloed op het vernauwen, dan wel het verwijden van de bloedvaten rond de hersenen. Dit is tevens een mechanisme wat betrokken is bij de behandeling van migraine.

Zelf oorzaken van migraine proberen te achterhalen door middel van een uitsluiting dieet

Er zijn grofweg twee methodes om jezelf te behandelen bij migraine, maar soms ook bij andere aandoeningen, zoals een voedselallergie. Je kunt een zogenaamd uitsluiting dieet volgen, waarbij je gedurende minimaal een aantal weken een voedingsmiddel, zoals bijvoorbeeld rode wijn, niet consumeerd. Vervolgens kijk je naar de klachten.

Komen de klachten terug als je het voedingsmiddel wel gebruikt? Dan stop je permanent met dat betreffende voedingsmiddel. Helaas duurt het behoorlijk lang voordat je zeker weet waardoor je aanvallen veroorzaakt worden. Een andere methode die toegepast kan worden is een zogenaamd migraine dagboek.

Het migraine dagboek om de oorzaken van je migraineaanvallen te achterhalen

In het migraine dagboek houd je iedere dag bij:

• Wat je gegeten en gedronken hebt op welk tijdstip, inclusief de inname van medicijnen.
• Hoe je nachtrust was
• bijvoorbeeld: “van 0:00 tot 3:00 wakker om te plassen, en van 3:20 tot 7:00, wakker geworden door de wekker, voelde me erg suf bij het opstaan”.
• Welke klachten je hebt gekregen en rond welk tijdstip
• voorbeeld: “aura symptomen: wazig zien, overgevoeligheid voor licht en uitvalverschijnselen in de rechter wang, tijdstip: 17:00- 19:00, pijn begon om 19:00, pijnmedicatie en almotriptan ingenomen om 19:10, pijn was verminderd rond 19:50”).
• Of je misschien wat is opgevallen, onder andere omdat je bezig bent met een uitsluiting dieet.
• Voorbeeld: “mij is opgevallen dat als ik extreem hard werk zonder enige pauze en zonder naast koffie ook voldoende water te drinken, dat ik een verhoogde kans op migraineaanvallen krijg. Dit was 9 november, 17 november en 28 november het geval volgens mijn dagboek.”
• Omschrijf ook relevante gebeurtenissen en hoe je je voelt.

Zoals je kunt zien is een migraine dagboek zo uitvoerig als je maar wilt. Je bent feitelijk bezig om zelf empirisch onderzoek te doen naar je klachten en niemand kan dat zo goed als jij zelf.

Als je klachten erg genoeg zijn, is het vrij gemakkelijk om dagelijks voldoende discipline op te brengen om je eigen migraine dagboek bij te houden. Schaam je er niet voor als je op je werk dingen bijhoud in je dagboek. Dingen zoals: wat je hebt gegeten, de hoeveelheid koffie die je hebt gedronken en rond welk tijdstip. Als iemand ernaar vraagt weet men dat je serieus bezig bent met het verhelpen van je migraineklachten en dat is juist positief.

Een dagboek kan ook een positieve werking hebben bij het hebben van een depressie. Iets wat bovengemiddeld vaak voorkomt bij chronische migrainepatiënten. Probeer daarnaast te achterhalen wat een positief of een negatief effect heeft gehad op jouw gemoedstoestand.

Tot slot

We weten nu dat de oorzaak van migraine ligt bij de ontsteking van de trigeminus, en dat zowel erfelijke factoren en de omgevingsfactoren een rol kunnen spelen. We weten dat patiënten vaker een hormonale disbalans hebben en dat migraine drie keer vaker voorkomt bij vrouwen. Zo hebben mannelijke patiënten vaker een hoger oestrogeengehalte in verhouding tot de hoeveelheid testosteron. Ook is er een gen betrokken bij de transmissie van dopamine in de hersenen.

We weten nu ook welke voedingsmiddelen een rol kunnen spelen bij het aanwakkeren van de ontsteking of de vaatverwijding. Voornamelijk producten die rijk zijn aan suiker, nitraten, tyramine en histamine kunnen olie op het vuur gooien. Bij alcohol speelt wonder boven wonder voornamelijk tyramine een rol. Reden genoeg om een uitsluiting dieet te volgen of een migraine dagboek bij te houden zodat je zelf erachter kunt komen waar je het meeste baat bij hebt.

Klik op de onderstaande link als u meer wilt weten over migraine:

Migraine medicijnen

Hormonale migraine

ketogeen dieet

migraine natuurlijk behandelen

suiker en hoofdpijn

Bronnen:

Gallelli, L et al. Headache 2013; …..

Kruit, MC et al. ‘Iron accumulation in deep brain nuclei in migraine: a population-based magnetic resonance imaging study’, Cephalalgia 2008; 29: 351-359

Gupta S et al. ‘Potential role of female sex hormones in the pathophysiology of migraine’, Pharmacol & Ther 2007; 113: 321-340

A. Cherchi et al, Association between dopamine receptor genes and migraine without aura in a Sardinian sampleDel Zompo, First published September 1, 1998, DOI: https://doi.org/10.1212/WNL.51.3.781

K.M.A. Welch MD et al, Periaqueductal Gray Matter Dysfunction in Migraine: Cause or the Burden of Illness?, First published: 20 December 2001, https://doi.org/10.1046/j.1526-4610.2001.041007629.x

JuliaT.Littlewood et al, RED WINE AS A CAUSE OF MIGRAINE, THE LANCET, Volume 331, Issue 8585, 12 March 1988, Pages 558-559

J.GordonMillichapMD^*Michelle MYeeCPNP^*, The diet factor in pediatric and adolescent migraine, Pediatric Neurology, Volume 28, Issue 1, January 2003, Pages 9-15  , https://doi.org/10.1016/S0887-8994(02)00466-6,

Zafar Alam et al, Plasma levels of neuroexcitatory amino acids in patients with migraine or tension headache, ,Journal of the Neurological Sciences, Volume 156, Issue 1, 17 March 1998, Pages 102-106